Banner Viadrina

Historia kultury mobilności transnarodowej w Europie Środkowo-Wschodniej

Z Paryża do St. Petersburga i z Kowna do Nowego Jorku. Historia kultury mobilności transnarodowej w Europie Środkowo-Wschodniej
dr hab. Jan Musekamp

Długi XIX wiek to czas radykalnych zmian we wszystkich dziedzinach społecznych. Liczne innowacje dały początek erze wzmożonej globalizacji. Rewolucja w transporcie i komunikacji osiągnęła swój punkt kulminacyjny wraz z rozwojem europejskiego systemu kolei. Niniejszy projekt badawczy przedstawia historię kultury mobilności w Europie Wschodniej. Swoją uwagę kieruję na Królewsko-Pruską Kolej Wschodnią jako znakomity przykład na powstawanie międzynarodowych sieci transportu przed I Wojną Światową: Pierwszy pociąg z Berlina dotarł do Królewca w roku 1857. Cztery lata później Kolej Wschodnia została połączona z siecią kolei rosyjskiej. Odtąd kolej transportowała podróżnych, towary i pomysły z Paryża do St. Petersburga i vice versa.

W przeciwieństwie do wcześniejszych badań zorientowanych na historię mobilności na płaszczyźnie narodowej, niniejszy projekt analizuje wpływ kolei na rozwój międzynarodowych sieci. Tym samym projekt przyczynia się do rozwoju tej dziedziny historii technologii, która bada rolę infrastruktury w znaczeniu europejskich sieci na różnych obszarach społecznych i gospodarczych. Badania na ten temat są rzadkością, szczególnie jeśli chodzi o Europę Środkową i Wschodnią oraz o wpływ transgranicznego ruchu pasażerów i towarów na wymianę idei i rozwój stereotypów. Ten dezyderat jest ważny przede wszystkim w kontekście wybranej przeze mnie interdyscyplinarnej i międzynarodowej analizy, która posługuje się metodami nauk socjalnych oraz kulturoznawstwa.

Moje badania są skierowane na wpływ międzynarodowych połączeń kolejowych w trzech dziedzinach. Na pierwszej płaszczyźnie zbadana zostanie mobilność elit między St. Petersburgiem, Warszawą, Berlinem i Paryżem, która przeżyła gwałtowny rozwój wraz z międzynarodowymi połączeniami kolejowymi. Na drugiej płaszczyźnie badam prusko/niemiecko-polski/rosyjski obszar przygraniczny, który może być określony zarówno jako „obszar tranzytowy”, jak i niezależny obszar z licznymi powiązaniami. Na trzeciej i ostatniej płaszczyźnie Kolej Wschodnia posłuży w końcu jako przykład na ułatwioną przez rewolucję transportu masową migrację transatlantycką z Imperium Rosyjskiego. Przy tym należy zawsze brać pod uwagę zmieniające się relacje prusko/niemiecko-polskie/rosyjskie jako kulisy rozwoju.