07: Grenzen überwinden - Pokonać granice
Ruch towarowy na stacji Frankfurt nad Odrą w 1967 r. Widoczne są tu polski węgiel, sowiecka ruda i sowieckie Moskwicze. Dworzec pełnił rolę stacji zdawczo-odbiorczej dla pociągów pasażerskich Niemieckich Kolei Rzeszy (DR) i Polskich Kolei Państwowych (PKP). Pociągi towarowe przekazywano i odbierano na stacji „Oderbrücke” (most nad Odrą).
[Bundesarchiv, Bild 183-F0407-0021-001 / Fotograf: Jürgen Bloßfeld]
Między rokiem 1968 a 1989 ksiądz Gernot Friedrich przemycił przez Polskę do Związku Radzieckiego łącznie 150 biblii. Niemiecki Urząd Bezpieczeństwa Stasi obserwował go nieustannie, jednak tylko raz skonfiskowano jego biblie.
[Kolekcja Gernot Friedrich]
W polskich miejscowościach granicznych na zachodzie (Kunowice) i wschodzie (Terespol) zbudowano w połowie lat 60. XX wieku niemal identyczne dworce pasażerskie.
[Wikimedia Commons]
Stacja Oderbrücke w 1988 roku. Tutaj przekazywano i odbierano pociągi towarowe. Niemiecke Koleje Rzeszy odpowiadały również za utrzymywanie tarczy ostrzegawczej po polskiej stronie mostu kolejowego.
[Kolekcja Frank Lammers]
Ruch kolejowy między NRD a PRL
Po drugiej wojnie światowej Frankfurtowi nad Odrą przypadł istotny udział w transgranicznej komunikacji pasażerskiej i towarowej. Poza tym linia kolejowa z Berlina przez Frankfurt nad Odrą do Warszawy stała się z biegiem lat jednym z ważniejszych szlaków handlowych dla przemytników.
Współpraca polskich i niemieckich kolejarzy stanowiła na początku spore wyzwanie. Druga wojna światowa pozostawiła po sobie ślady i oddziaływała na atmosferę współpracy między kolejarzami. Wraz z otwarciem granicy w 1972 r. poprawiły się relacje między niemieckimi i polskimi kolejarzami. O ile wcześniej przez lata kontakty ograniczały się do połączenia telefonicznego, kolejarze mogli się teraz osobiście poznać. W ten sposób, dzięki wspólnej pracy, powstały między nimi przyjacielskie kontakty. Otwarcie granicy w 1972 r. oddziaływało jednak nie tylko na relacje między kolejarzami. Postanowienie o bezwizowym ruchu pasażerskim między NRD a PRL prowadziło do znacznego wzrostu komunikacji transgranicznej.
Współpraca między Niemieckimi Kolejami Rzeszy i Polskimi Kolejami Państwowymi została jeszcze bardziej zacieśniona w 1973 r. Na linii między Poznaniem a Berlinem zaczęły kursować bezpośrednie pociągi z polską lub niemiecką obsługą bez zmiany lokomotywy. Gdy w 1980 r. wraz z Solidarnością narodził się w Polsce ruch demokratyczny, w ramach odwetu kierownictwo NRD postanowiło znieść bezpośrednie pociągi i wstrzymać ruch bezwizowy między obu krajami.
Pasażerska komunikacja transgraniczna stała się nowym ekonomicznym impulsem dla podróżujących. Wielu podróżnych wykorzystywało pociąg, aby z jednego kraju do drugiego przemycać towary i tam sprzedawać je kilkukrotnie drożej. Jako szlak przemytniczy znana była zwłaszcza linia z Berlina do Warszawy. Kursujący tą drogą pociąg zwany był „przemytnikiem”. Przemycane towary były albo ukrywane w suficie, ławkach, śmietnikach i toaletach, albo wymieniano się nimi tymczasowo między podróżnymi.
Notatka z tłumaczeniem na polski najważniejszych zwrotów ułatwiała polsko-niemiecką współpracę na stacji zdawczo-odbiorczej Oderbrücke. Tłumaczenie zwrotów było potrzebne do przekazywania poleceń za pomocą głośników.
[Fotograf: Detlef Malzahn]
Sieć kolejowa w okolicy Frankfurtu nad Odrą w 1981 r. Jako miasto graniczne Frankfurt nad Odrą przyjmował znaczną część międzynarodowego ruchu pociągów NRD.
[Dietrich Schmidt: Wir Eisenbahner am Oderstrom. Aus der Geschichte des Bahnbetriebswerkes und des Dienstortes der Deutschen Reichsbahn in Frankfurt (Oder), Teil 2, Frankfurt (Oder) 1982.]
Detlef Malzahn (Frankfurt nad Odrą), były kierownik rejonowy przy Deutsche Bahn Netz (Niemieckie Linie Kolejowe): Zmiany w stosunkach między niemieckimi a polskimi kolejarzami, lata 60te i 70te
Zbigniew Miler (Gorzów Wlkp.), były nauczyciel: Przejazd koleją podczas stanu wojennego na początku lat 80tych
Anonimowo: Przemyt między NRD a Polską, późne lata 70te
Grażyna Kostkiewicz-Górska, etnolog, Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Z. Herberta w Gorzowie Wlkp.: Dostarczanie żywności koleją podczas studiów, lata 80te
